Sır fırınından çıkan seramiklerinizin üzerindeki sırda kılcal diye nitelendirebileceğimiz çatlaklar oluşması muhakkak başınıza gelmiştir. Bilhassa sofra eşyasında rahatsız eden bu oluşumun sebebi bünye ve sırın genleşme ( ısı altında büyüme) katsayılarının uyuşmamasıdır. Genleşme katsayısı bünyenin ve sırın ufak ısı değişimlerinde meydana gelen büyüme, genişleme oranıdır. Burada kastedilen büyüme gözle görülebilecek oranda bir genişleme değildir, (0000000,… mm olarak ifade edilir) Genellikle bu katsayı 60 ile 70 arasındadır. Satın aldığınız hamurun ve sırın belirli genleşme oranları vardır. Sırın genleşme oranı bünyeninkinden çok az (sadece bir kaç puan) fazla olabilir, daha fazla olursa kılcal çatlak kaçınılmazdır. Maalesef seramikçi olarak bu durumda yapabileceğiniz fazla bir şey yoktur. Bu saydıklarımın faydası olur ama kesin çözüm değildir , kesin çözüm doğru malzemeleri satın almaktır.
1.Bisküviyi biraz daha yüksek pişirebilirsiniz, (az pişmiş olabilir)
2. Kalın sırlanmış daha ise ince deneyebilirsiniz,
3. Sırı da daha yüksek pişirebilirsiniz,
4. Balya süresi dediğimiz en üst derecede bekleme süresini uzatabilirsiniz
5. Yüksek derecelerde daha yavaş soğutmayı deneyebilirsiniz,
Son üç madde sırın, üst sathını eriterek bisküvi ile daha iyi kaynaşmasını sağlar, buna da sırla bisküvi arası bir bölüm olup ara tabaka denir, çatlama ihtimalini azaltır. Hamurunuza müdahale edemezsiniz, ama sırın genleşmesini düşürecek katkılar (kimyevi maddeler) var, silis ve bor gibi, ancak renk farkı, pişme derecesinin artması gibi negatif etkileri kaçınılmazdır.
Çatlama olup olmayacağının ölçüsü vardır: Harkort testi yapmak.
Bitmiş ürün önce 140 dereceye ısıtılır ve derhal oda ısısındaki suya daldırılır, çatlama olmaz ise tekrar 160 dereceye ısıtılır, yine çatlamaz ise 3 ay kadar sağlamdır, daha sonra çatlama olur. Aynı şekilde 180 dereceye ısıtılır, çatlamaz ise bir ile beş sene arası , 200 de de çatlamaz ise ömür boyu çatlamayacak demektir. Bu test ideal olarak etüvde yapılır ama hassas olmamakla birlikte ev fırınında veya deneme fırınınızı varsa onda da yapılabilir.
Rutubet genleşmesi: Eğer stoneware değil de düşük dereceli, su emen bisküvi yapıyorsanız ilerde, kullanım esnasında bünyenin emdiği bulaşık suyu da kılcal çatlağa sebep olabilir. Seramik hammaddelerinin hepsi az veya çok rutubet emmeleri halinde genişlerler, bu da kılcal çatlağa sebep olur. Ancak buradaki genleşme sebebi yukarda izah edilmiş olan sır ile bünyenin uyuşmaması değil, su emen bünyenin genişlemesidir. Çaresi bu gibi ürünlerin ayağını silmeden ince ayak ile pişirmektir. Seramik hamurlarının rutubet genleşmesi denen bu özellikleri değişiktir, sofra eşyası için en az olanı tercih edilmelidir. Georg Schneider gibi firmalar mesela bu oranları bilgi sayfalarında açıklar.
Saygılarımla
Aziz Gorbon